50 വര്‍ഷം മുമ്പ് കംബോഡിയയിലെ ക്രൂരമായ ഖെമര്‍ റൂജ് ഭരണകൂടം പീഡനത്തിനും വധശിക്ഷയ്ക്കും ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന മൂന്ന് സ്ഥലങ്ങള്‍ യുനെസ്‌കോ അതിന്റെ ലോക പൈതൃക പട്ടികയില്‍ ചേര്‍ത്തു.

പാരീസില്‍ നടന്ന ലോക പൈതൃക സമിതിയുടെ 47-ാമത് സെഷനില്‍ വെള്ളിയാഴ്ച (ജൂലൈ 11, 2025) ഐക്യരാഷ്ട്ര സാംസ്‌കാരിക ഏജന്‍സി ഈ മൂന്ന് സ്ഥലങ്ങളും പട്ടികയില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തി.

1975 മുതല്‍ 1979 വരെയുള്ള നാല് വര്‍ഷത്തെ ഭരണത്തില്‍ പട്ടിണി, പീഡനം, കൂട്ടക്കൊലകള്‍ എന്നിവയിലൂടെ ഏകദേശം 1.7 ദശലക്ഷം കംബോഡിയക്കാരുടെ മരണത്തിന് കാരണമായ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് ഖെമര്‍ റൂജ് സര്‍ക്കാര്‍ അധികാരത്തില്‍ വന്നതിന്റെ 50-ാം വാര്‍ഷികത്തോടനുബന്ധിച്ചാണ് ഈ ലിഖിതം.

യുനെസ്‌കോയുടെ ലോക പൈതൃക പട്ടികയില്‍ മനുഷ്യരാശിക്ക് പ്രധാനപ്പെട്ടതായി കണക്കാക്കുന്ന സൈറ്റുകള്‍ പട്ടികപ്പെടുത്തുന്നു, അതില്‍ ചൈനയുടെ വന്‍മതില്‍, ഈജിപ്തിലെ ഗിസയിലെ പിരമിഡുകള്‍, ഇന്ത്യയിലെ താജ്മഹല്‍, കംബോഡിയയിലെ ആങ്കോര്‍ പുരാവസ്തു സമുച്ചയം എന്നിവ ഉള്‍പ്പെടുന്നു.

വെള്ളിയാഴ്ച ലിസ്റ്റ് ചെയ്ത മൂന്ന് സൈറ്റുകളില്‍ രണ്ട് കുപ്രസിദ്ധ ജയിലുകളും ഒരു ഹോളിവുഡ് സിനിമയില്‍ അനശ്വരമാക്കിയ ഒരു എക്‌സിക്യൂഷന്‍ സൈറ്റും ഉള്‍പ്പെടുന്നു.

തലസ്ഥാനമായ നോം പെന്നില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ടുവോള്‍ സ്ലെംഗ് വംശഹത്യ മ്യൂസിയം, ഒരു കുപ്രസിദ്ധ ജയിലായി ഖമര്‍ റൂജ് ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഒരു മുന്‍ ഹൈസ്‌കൂളിന്റെ സ്ഥലമാണ്. S-21 എന്നറിയപ്പെടുന്ന, ഏകദേശം 15,000 പേര്‍ അവിടെ തടവിലാക്കപ്പെടുകയും പീഡിപ്പിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു.

സെന്‍ട്രല്‍ കംബോഡിയയിലെ റൂറല്‍ കംപോങ് ച്‌നാങ് പ്രവിശ്യയില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന M-13 ജയില്‍ ആദ്യകാല ഖമര്‍ റൂഷിലെ പ്രധാന ജയിലുകളിലൊന്നായി കണക്കാക്കപ്പെട്ടിരുന്നു.

തലസ്ഥാനത്ത് നിന്ന് ഏകദേശം 15 കിലോമീറ്റര്‍ തെക്ക് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ചൊയുങ് ഏക് ഒരു വധശിക്ഷാ സ്ഥലമായും കൂട്ട ശവക്കുഴിയായും ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. ന്യൂയോര്‍ക്ക് ടൈംസ് ഫോട്ടോ ജേണലിസ്റ്റ് ഡിത്ത് പ്രാന്‍, ലേഖകന്‍ സിഡ്നി ഷാന്‍ബെര്‍ഗ് എന്നിവരുടെ അനുഭവങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി 1984-ല്‍ പുറത്തിറങ്ങിയ ‘ദി കില്ലിംഗ് ഫീല്‍ഡ്‌സ്’ എന്ന സിനിമയുടെ കേന്ദ്രബിന്ദുവാണ് അവിടെ നടന്ന അതിക്രമങ്ങളുടെ കഥ.

1975 ഏപ്രില്‍ 17-ന് ഖെമര്‍ റൂജ് ഫ്‌നാം പെന്‍ പിടിച്ചെടുത്തു, ഉടന്‍ തന്നെ നഗരത്തിലെ മിക്കവാറും എല്ലാ നിവാസികളെയും ഗ്രാമപ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി, 1979 വരെ അവര്‍ കഠിനമായ സാഹചര്യങ്ങളില്‍ അധ്വാനിക്കാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായി, അയല്‍രാജ്യമായ വിയറ്റ്‌നാമില്‍ നിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിലൂടെ ഭരണം അധികാരത്തില്‍ നിന്ന് പുറത്താക്കപ്പെട്ടു.

2022 സെപ്റ്റംബറില്‍, ഖമര്‍ റൂജ് ട്രിബ്യൂണല്‍ എന്നറിയപ്പെടുന്ന കംബോഡിയയിലെ കോടതികളിലെ യുഎന്‍ പിന്തുണയുള്ള അസാധാരണ ചേമ്പറുകള്‍, ഖമര്‍ റൂജ് നേതാക്കള്‍ക്കെതിരായ കേസുകള്‍ സമാഹരിക്കുന്ന ജോലികള്‍ അവസാനിപ്പിച്ചു. 16 വര്‍ഷത്തിനിടെ ട്രിബ്യൂണലിന് 337 മില്യണ്‍ ഡോളര്‍ ചിലവായി, എന്നാല്‍ വെറും മൂന്ന് പേരെ ശിക്ഷിച്ചു.

കംബോഡിയന്‍ പ്രധാനമന്ത്രി ഹുന്‍ മാനെറ്റ് വെള്ളിയാഴ്ച (ജൂലൈ 11, 2025) യുനെസ്‌കോയുടെ ലിസ്റ്റിംഗ് അടയാളപ്പെടുത്തുന്നതിനായി രാജ്യത്തുടനീളം ഒരേസമയം ഡ്രംസ് അടിക്കണമെന്ന് നിര്‍ദ്ദേശിച്ച് ഒരു സന്ദേശം നല്‍കി.

‘സമാധാനം എപ്പോഴും സംരക്ഷിക്കപ്പെടേണ്ടതിന്റെ ശാശ്വതമായ ഓര്‍മ്മപ്പെടുത്തലായി ഈ ലിഖിതം വര്‍ത്തിക്കട്ടെ,’ ഹണ്‍ മാനെറ്റ് ഓണ്‍ലൈനില്‍ പോസ്റ്റ് ചെയ്ത വീഡിയോ സന്ദേശത്തില്‍ പറഞ്ഞു. ചരിത്രത്തിന്റെ ഇരുണ്ട അധ്യായങ്ങളില്‍ നിന്ന്, മനുഷ്യരാശിക്ക് ഒരു നല്ല ഭാവി കെട്ടിപ്പടുക്കാന്‍ നമുക്ക് ശക്തി ലഭിക്കും.

‘വംശഹത്യ, പീഡനം, കൂട്ട ക്രൂരത എന്നിവയുടെ വേദനാജനകമായ പൈതൃകങ്ങളുമായി രാജ്യം ഇപ്പോഴും പിടിമുറുക്കുകയാണെന്ന്’ നോം പെനിലെ കംബോഡിയയിലെ ഡോക്യുമെന്റേഷന്‍ സെന്റര്‍ എക്‌സിക്യൂട്ടീവ് ഡയറക്ടര്‍ യൂക് ചാങ് പറഞ്ഞു. എന്നാല്‍ യുനെസ്‌കോയുടെ പട്ടികയില്‍ മൂന്ന് സൈറ്റുകള്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തുന്നത് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള കംബോഡിയക്കാരുടെയും മറ്റുള്ളവരുടെയും യുവതലമുറയെ ബോധവല്‍ക്കരിക്കുന്നതില്‍ ഒരു പങ്ക് വഹിക്കും.

‘അവര്‍ അക്രമത്തിന്റെ ഭൂപ്രകൃതിയായിരുന്നുവെങ്കിലും, ആ കാലഘട്ടത്തില്‍ ഇതുവരെ ഉണങ്ങാത്ത മുറിവുകള്‍ ഉണക്കാന്‍ അവരും സംഭാവന ചെയ്യും,’ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

‘നാലു കംബോഡിയന്‍ പുരാവസ്തു സൈറ്റുകള്‍ മുമ്പ് യുനെസ്‌കോയുടെ ലോക പൈതൃക സൈറ്റുകളായി ആലേഖനം ചെയ്തിരുന്നു, അങ്കോര്‍, പ്രീ വിഹെര്‍, സാംബോ പ്രീ കുക്ക്, കോ കെര്‍ എന്നിവ ഉള്‍പ്പെടുന്നു,’ മന്ത്രാലയം പറഞ്ഞു.